KABIZLIK

Kabızlık Çocuk Hekimlerinin oldukça sık karşılaştığı sorunlardan biridir. Kabızlık normal dışkılama olayının yapılamayışı veya yetersiz oluşu sonucu sert ve seyrek dışkılama durumudur. Kabızlık ya kısa süreli ve geçici, yada kronik olur. Bir aydan uzun süren kabızlık kronik kabızlık olarak değerlendirilir.

Çocuk 4 yaşın altındaysa aşağıdaki kriterlerin en az ikisinin bulunması kabızlık tanısı koyduracaktır;

1. Haftada 2 ya da daha az dışkılıyorsa,
2. Aşırı dışkı birikme öyküsü varsa,
3. Ağrılı ve sert dışkılıyorsa,
4. Büyük çaplı dışkılıyorsa
5. Rektumda büyük bir dışkı kütlesi bulunuyorsa
6. Tuvalet becerisini edindikten sonra;
7. Haftada en az bir kere dışkı kaçırma öyküsü,
8. Tuvaleti bile tıkayabilecek kadar geniş çaplı dışkılama öyküsü varsa

Normal Dışkının Özellikleri

Yenidoğanın ilk kakası olan "mekonyum" yeşilimsi siyah renkte, kokusuz, yoğunluğu fazla ve yapışkan görünümdedir. Geçiş kakası yeşilimsi kahve renkte, yoğunluğu daha az, pis kokulu ve kesilmiş-mayalanmış süt görünümünde olabilir. Bu dönemde barsak hareketleri, bebeğin aldığı mama ile ilişkili olarak hiç olmayabilir veya günde 12-14 kez olabilir. Bu nedenle, kabızlık veya diyare diyebilmek için sadece dışkı sayısı değil onun görünümü de önemlidir. Süt kakası ilk haftadan sonra görülür. Anne sütü ile beslenen bebeğin kakası homojen, hafif ekşi kokulu, açık sarı renkte, yapışkan, bulaşık bir görünümdedir. Bu dönemde bebekler her beslenme sonrası dışkı yapabilir. Nadiren açık yeşil ve mukuslu olabilir. İnek sütü ile beslenen bebeklerin kakası ise sıkı-sert, soluk-sarı renkte olur. Hava ile temasında yeşil-kahve renge döner.

Anne sütü ile beslenen bebeklerin ortalama dışkılama sıklıkları şöyledir:
0-6 hafta: Her emzirme sonrası dışkılama oluşturabilecek barsak hareketleri gözlenmektedir. Ancak kaç tanesinin dışkılamayla sonuçlandığı bireysel farklılıklar gösterir (ortalama dışkılama sayısı 4-5/gün).
>6 hafta – 6 ay: 7-10 günde bir kez ile günde 3-5 kez aralığında değişebilmektedir.
6 – 60 ay: <4 kez/gün

Kabızlık  Nedenleri

Kabızlık yapısal veya fonksiyonel nedenlidir. Küçük çocuklarda kabızlığın başlangıcı, sıklıkla tuvalet eğitimi sırasında olur. Uygun ayak desteğine izin vermeyen yüksek tuvaletlerin kullanımı, çocuğa bakan kişinin baskıcı tutumu, tuvalet eğitimi sürecinin erken başlatılması bunun en sık nedenlerindendir. Çocukların çok küçük bir bölümünde kabızlık vücuttaki yapısal nedenlere bağlıdır. Yenidoğan dönemi sonrasında kabızlığın en sık nedeni (%90-95) fonksiyonel kabızlıktır. Çoğu kez kabızlık iyi tedavi edilmezse veya yanlış tedavi edilirse kronik kabızlığın nedeni olabilir.

Eğitim

Ailenin kabızlığın sebebini öğrenmesi, çocuğun beslenme düzenine dikkat etmesi ve tedaviye uyması çok önemlidir. Aile ve çocuk için ideal hedef  olumsuz düşünce ve  tutumu engellemektir. Aileler tedavinin devamı için istekli ve destekleyici olmalıdır. Kabızlık ve tuvalet eğitiminin devamlılığı sağlanmalıdır.

Davranış Düzenlenmesi

Düzenli tuvalet eğitimi davranış değişikliğinin başında gelir. Acele etmeden yemeklerden sonra tuvalete gidilmesi önerilir. Kabızlık tedavisinin önemli bir bölümü çocuğu motive etmektir. Bu bir çeşit ödül sistemini içerir. Örneğin, her yemekten sonra ve gece yatmadan önce 5-10 dakika olmak üzere günde 3-4 kez tuvalete gitme alışkanlık haline getirilmelidir. Okula giden çocuklar bunu en az günde 2 kez yapmalıdır. Motivasyon yada davranış problemi olan çocuklar için Çocuk Psikiyatrisinden yardım istenebilir.

Öneriler 

1. Yumuşak dışkı için sıvı alımı arttırılmalıdır.
2. Özellikle meyve suları (kuru erik, armut, elma suyu) bulunan bazı maddeler, dışkı su miktarını ve dışkı sayısını arttırır.
3. Her sabah aç karnına bir bardak su içme alışkanlığının yerleşmesi, lifli besinlere ağırlık verilmesi ve dengeli beslenme önemlidir.
4. Havuç, yeşil salata, kuru fasülye, pırasa, enginar gibi uzun lifli yiyeceklerin daha az,
5. Yeşil fasülye, ıspanak, kabak gibi kısa liflilerin diyette fazla olmasına dikkat edilmelidir.
6. Özellikle diyet ve devam tedavisi  en az 6 ay olmalıdır. Bazen bu süre 2 yıla kadar uzatılabilir.
7.  Anal bölgede çatlakları olan çocuklarda lokal ağrı tedavisi ağrılı dışkılamayı unutturmak için önemlidir. Başarılı lokal tedavi yapılmazsa dışkı tutma alışkanlığı devam edebilir.
8.  Aileler, nükslerin sık olduğunu ve kabızlığın ergenliğe kadar devam edebileceğini bilmeli ve bu konuda dikkatli olmalıdırlar.
9. Güzel, sıcak, aydınlık, kuru tuvalet, adaptör ve basamak kullanımı çok önemlidir.
10. Uyarıcı bulgu ve belirti olanlarda öncelikle organik doğumsal nedenler araştırılmalıdır.
11. İnatçı ve düzelmeyen kabızlıklarda Çocuk Hekimi ile irtibata geçilerek detaylı olarak organik nedenler açısından değerlendirilmeli ve gereğinde Çocuk Gastroenteroloji konsültasyonu önerilmelidir.